Wat betekent Advaita Vedanta?
Letterlijk betekent Advaita Vedanta ‘niet twee’. Advaita Vedanta is een non-dualistische spirituele weg, waarin gesteld wordt dat alleen het Absolute als essentieel beginsel bestaat en dat alle verschijningsvormen van het bestaan illusie zijn. Deze weg leidt van cognitieve kennis tot wijsheid die niet geweten kan worden, maar het weten zelf is.
Wat is de essentie van Advaita Vedanta?
Je niet langer geïdentificeerd wanen met wat je denkt en ervaart. Wat je bent is onbepaald en onvoorwaardelijk. Je lichaam, zintuigen of het denken treffen nooit de kern van je bestaan, een onaanraakbare perfecte waarheid die niemand toebehoort. Dit is wat je te realiseren hebt.
Het lijkt alsof er naast Advaita Vedanta veel verschillende wegen zijn?
Er zijn zoveel wegen als er mensen zijn die ze bewandelen. Het meest geschikte pad is het pad dat jouw ontwaken het beste dient. Sommige mensen zijn van nature devotioneel, sommigen bloeien op wanneer ze dienen, anderen hebben een groot onderscheidingsvermogen en weer anderen geven zich simpelweg over. Tegenwoordig wordt ook de weg van ayahuasca steeds vaker verkend.
Maar het verbazingwekkende is dat elk pad jou ten dienste kan zijn. Gaandeweg kom je tot het besef dat het leven zelf de ultieme weg is. Hoe eerlijker je durft te zijn, hoe luider je de wake-up-call hoort in de momenten waarop het wringt. Dan hoor je deze ook in momenten van controle en manipulatie, in gevoelens van trots of gehechtheid.
Dit is het moment om los te laten
en te buigen voor de wil van het bestaan
dit moment kun je kiezen
om dankbaar te zijn of te klagen
om je lege handen te eren of je gebalde vuisten
om waarheid te dienen of waan.
In steeds groter vertrouwen volg je je pad. Beetje bij beetje zul je erkennen dat alles wat je waarneemt illusie is. Je gaat zien dat alles wat bestaat in essentie leeg is en geen enkele substantie heeft. Je laat al je ideeën los en geeft je over aan wat je in je hart altijd al wist: niet wetende waarheid.
Is jouw satsang gebaseerd op Advaita Vedanta?
Ik merk dat mijn onderricht niet puur Advaitisch is, maar meer universeel non-dualistisch. ‘Onderricht’ is zelfs teveel gezegd. Het is eerder een oproep en aanmoediging om waarheid te leven. De meester houdt jou een spiegel voor die je spiegelt naar de innerlijke guru, die zetelt in je hart. Hierin wordt het verborgen of ontkende deel van het leven zichtbaar. Voelen en denken behouden hun plaats. Maar in de algehele ontspanning van het ontwaken en het doorleefde besef dat alle gedachten begoochelingen zijn, verliest het denken zijn macht. Ook de emotie verliest haar greep op je, omdat gevoelens niet langer onderdrukt of beschermd hoeven te worden. Zij worden eenvoudig direct ervaren en lossen hiermee op.
In Advaita Vedanta kom je vaak het woord inzicht tegen. Wat wordt hiermee bedoeld?
Inzicht is wezenlijk kennen. Een inzicht brengt je van begrip tot zien, van kennis tot wijsheid.
Gewoonlijk ervaren wij onszelf als iemand die in de wereld staat en zijn of haar leven leeft, dat zich afspeelt in de context van tijd, ruimte en causaliteit. Het duurt meestal even voordat je ziet dat tijd, ruimte en causaliteit zelf concepten zijn. Zo is ook diegene die veronderstelt ‘ik’ te zijn een concept.
Wanneer je tijdens je innerlijke reis ontdekt dat je de wereld en jezelf hebt samengesteld uit mentale structuren, zijn dat inzichten. Inzichten doen het geloof in de realiteit van ideeën verdwijnen. Beetje bij beetje ga je steeds helderder zien en hiermee vervagen je overtuigingen en breken er steeds meer inzichten door.
Tot je grote schrik of tot je grote vreugde blijkt geen enkel idee of overtuiging stand te houden. Je merkt dat de concepten hun greep op je verliezen. In je beleving wordt alles dunner en ijler, de concepten zijn transparant geworden. Jijzelf en de wereld die jij had samengesteld zijn geleegd, en die leegte vult zich met licht.
Je zegt dat ideeën zich legen. Is dit dan de leegte waar zo vaak over wordt gesproken?
Het is een belangrijke ontdekking wanneer je de leegte van het leven ziet, de leegte van de ver-beelding. Maar voor je ontwaken dient deze leegte ook nog gevuld te worden met het leven zelf, met aanwezig zijn. Daar tracht menigeen zich aan te onttrekken met de triomfantelijke conclusie dat ‘het toch allemaal illusie is’.
Het hele leven is toch illusie? Dat lees je in de spirituele boeken.
Vrijheid is vrij van iedere conclusie en van welk idee of verklaring dan ook en heeft geen versterking nodig van inzichten of kennis. Vrijheid is levende totaliteit en herbergt zowel leegte als volheid en tegelijkertijd geen van beiden.
Moet je een inzicht weer loslaten?
Is dat dan iets wat je hebt? Doordrenk je met het heldere zicht, versmelt ermee en leef de wijsheid die het inzicht je geeft.
Is dat dan de zelfrealisatie waar het in Advaita Vedanta over gaat?
Zolang er identiteit wordt toegekend aan degene die de inzichten heeft, is er nog geen bevrijding. Diegene die inzicht meent te hebben is zelf een concept. Ik is het eerste concept van waaruit we de hele wereld mentaal samenstellen. Ik is ook het laatste concept dat uiteindelijk oplost.
Wanneer alles in je zacht en bereid is en iedere verwachting uitgewist, word je overspoeld door genade. Dat is de realisatie die alle inzichten, inclusief degene die de inzichten heeft, doet oplossen. Hier regeert het onmiddellijke weten dat uit een diepere bron komt dan het geheugen.
Wat is ervoor nodig om een inzicht te leven? Je ziet bijvoorbeeld in dat roken niet goed is, maar je rookt toch door.
Dit gaat over gedrag – over je psychische structuur. Kennelijk wil je nog niet ophouden met roken, of heb je nog niet genoeg moed, of draait er nog een sabotageprogramma op de bodem van je psyche waar mantra’s actief zijn zoals: ‘Ik ben niet veel waard, ik kan het niet.’ Zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen kunnen maar beter goede vrienden van je zijn. Dan stop je bijvoorbeeld met roken door je zelfrespect en de kracht van je besluit.
Zelfvertrouwen is trouwens gedurende je hele innerlijke reis van het grootste belang. Vertrouw wat je ontdekt en leef wat je ziet. Dan wordt je handelen synchroon met je zicht. Dan leef je eenvoudig de helderheid en waarheid van je inzicht, dan leef je het wezenlijke kennen.
Je ziet nogal eens dat een inzicht geconceptualiseerd wordt en zo wordt het opnieuw een mentale constructie en een herinnering, in plaats van een levende werkelijkheid. Of het blijkt een aanname te zijn van een mooie tekst die je gelezen hebt. Eerlijkheid is van het grootste belang. Inzichten dienen transformerend te zijn, ze dienen je te brengen van waan naar waarheid.
Hoe leidt inzicht tot transformatie?
‘Hoe’ is strategie en geen enkele strategie is werkelijk van toepassing. Hoe zou een strategie teweeg kunnen brengen wat altijd is? Realiseer je wat is, nu, hier. Dit is waarachtig je enige kapitaal: nu. En nu staat altijd aan je zijde. Ieder moment kun je opnieuw kiezen om waarheid te leven. Wil je ‘je gelijk’ leven, of liever vrede? Wat is nu je keuze: versluiering of helderheid, angst of liefde?
Iedereen heeft het steeds over ‘nu’, maar je hebt toch een weg te gaan?
Er is zowel een weg als geen weg. Vanuit het perspectief van de zoeker, heb je zeker een weg te gaan. De weg van het intensiveren van je verlangen, de weg van toenemend vertrouwen en toewijding in welke vorm dan ook. Vanuit het perspectief van waarheid is er natuurlijk geen weg, maar louter de intimiteit van onmiddellijkheid. Deze kent geen ‘hoe’. Deze kent geen commentaar, verwachting of conclusie.
Wat moet je doen om tot ontwaken te komen?
Geef lijden en eenzaamheid op. Laat waarheid winnen, waarheid is niet te overtreffen. In het licht van waarheid valt alles in het niet. Mocht dit zonneklaar voor je zijn, wankel dan niet langer. Je prioriteiten zijn meteen duidelijk en dit geeft al veel rust. Maar deze erkenning vraagt ook verantwoordelijkheid: leef dit inzicht. Klamp je niet langer vast aan welk belang dan ook en ga niet meer onderhandelen met waan. Het diepe innerlijke weten zal je je leven lang achtervolgen, want in ieder moment dat het wringt wordt je getoond dat je belang hecht aan een idee. God heeft immers een oogje op je en roept je steeds weer om waarheid te leven. Wees eerlijk, wees oplettend, wees bevlogen. Al het andere is een excuus.
Als je eerlijk bent, word je dan verlicht?
Iedereen is verlicht. Het verschil tussen de zoeker en de ontwaakte is dat er bij de ontwaakte geen sporen meer zijn van twijfel, ontkenning of het negeren van je ware natuur.
Hoe ziet het leven van een ontwaakte er uit?
Hier leeft onvoorwaardelijke liefde, wijsheid en mededogen. Tegelijkertijd wordt het leven steeds meer een luisteren, een luisteren en gehoor geven aan de wil van het bestaan.
Wat is dan het verschil tussen wijsheid en kennis?
Kennis is cognitief, het domein van het brein. Je wil kennen om te begrijpen, om te controleren en te beheersen.
Wijsheid woont in het hart, is onmiddellijk en wordt niet ondersteund door het geheugen. Wijsheid gaat altijd samen met liefde en mededogen.
En wat is overgave?
‘Uw wil geschiede’ is overgave. Deze woorden klinken door de eeuwen heen en zijn nog net zo krachtig als toen zij tweeduizend jaar geleden gesproken werden. Binnen verschillende christelijke tradities is dit nog steeds de weg. Het betekent: je leven uit handen geven en je in vol vertrouwen en geloof overgeven aan Christus, of aan Maria.
Binnen non-dualistische tradities, zoals Advaita Vedanta, wordt overgave vaak minder belicht. Maar voor velen kan overgave wel degelijk de weg tot bevrijding zijn. Dan is het vertrouwen in de guru zo groot en de liefde zo onvoorwaardelijk dat de bhakta zich te ruste legt in deze mysterieuze verbinding. Ook dit is overgave: de bereidheid te verdwijnen, waarbij liefde heel je wezen heeft veroverd.
Is overgave niet zwak?
Hoe zwak is het wanneer je geen positie meer in hoeft te nemen, wanneer je niemand meer hoeft te zijn? Wat een sterke benen heeft iemand, die de volle verantwoordelijkheid draagt voor zijn of haar leven en dan buigt en versmelt.
En hoe kom je tot ontwaken als je geen guru hebt of wil?
Geef je dan over aan de volheid van het bestaan, waarmee je alles toelaat en niets meer buitensluit. Dan transformeren oordelen tot compassie en verdampt het idee iemand te zijn – je vergeet eenvoudig jezelf. Of geef je over aan de stilte van je hart en rust in jezelf. Deze liefdevolle stilte kent geen angsten en geen begrenzingen. Het is hier, waar het mysterie zich openbaart.
Ik heb eens een grote opening meegemaakt en toen dacht ik dat ik ontwaakt was. Maar na een poosje was het weer weg.
Dat komt geregeld voor en dat kan nogal pijnlijk en traumatisch zijn. Even ben je op bezoek in het huis van God en ben je over-gelukkig. Maar na een tijdje tref je jezelf weer aan achter de tralies van ik. Iets blijkt nog niet gereed te zijn om volledig het licht te kunnen herbergen.
Wat is dan een belemmering tot ontwaken?
Je hele innerlijke reis is een aanloop tot de laatste schrede. Ben je dan bereid om alles te geven en alles toe te laten? Houd je je nog ergens aan vast? Koester je nog verwachtingen? Heb je nog ideeën over ontwaken? Wil je je begeven in niet-weten, zonder uitkomst, zonder toekomst? Hoe volkomen is je toewijding en liefde?
Hoe kun je tot bevrijding komen zonder inzichten?
Dat kan bijvoorbeeld via liefde, overgave, meditatie of karma-yoga. Ook ceremonies en de recitatie van mantra’s zijn indringende her-inneringen. Er zijn zoveel tradities met evenzovele benaderingen. Zelfs binnen één sangha* is ieders weg verschillend. Het maakt niet uit, het is maar net wat bij je past. De bhakta* komt tot helderheid, de jnani* wordt overspoeld door liefde. De weg van inzicht brengt je tot overgave, de weg van overgave brengt je tot inzicht.
Er komt echter een moment dat het niet langer vruchtbaar is alles te willen doorgronden. Laat dan het denken met rust en verstil. Inzicht is immers een concept, overgave is een concept. Je bent zelf het innig gezochte. Luister en geef gehoor aan de roep van het hart:
wees stil en ontspan
rust alleen nog maar
en leef Liefde
ongeacht wat
*Sangha: Groep studenten rond een spiritueel leraar.
*Bhakta: De ontwaakte; diegene die zijn of haar leven wijdt aan bevrijding via de weg van het hart: liefde en overgave.
*Jnani: De omtwaakte; diegene die izjn of haar leven wijdt aan bevrijding via de weg van het onderscheidend vermogen: wat is waar, wat is niet waar.