Een schets van Prajnaparamita, haar weg naar spiritueel leraar
Wat bezielt een klein meisje dat discipel wil worden? Wat is er aan de hand met een talentvolle gepassioneerde jonge vrouw die geen enkel verlangen heeft en ten diepste niemand wil zijn? Hoe kan het dat niets haar werkelijk gelukkig maakt in haar leven waarin alles mogelijk is? Zij begrijpt niet dat mensen verheugd kunnen zijn over bezit, relaties en succes. Ze vraagt zich af hoe het kan dat niemand mist wat zij mist. Naarstig onderzoekt zij religies en filosofie, wetend dat er meer moet zijn dan de wereld zoals ze die kent. Ze heeft geen maatschappelijke ambitie, vindt nergens aansluiting en leidt een teruggetrokken leven met haar gezin.
Op een dag wordt zij attent gemaakt op ‘een man die bijeenkomsten geeft waar je veel aan kunt hebben’. Dezelfde avond gaat zij ernaartoe. En het is die avond waarop ze beseft dat ze toegang heeft gekregen tot het ware leven, het mystieke leven dat ze zo intens zocht en dat haar zo pijnlijk ontbrak. De man heet Alexander Smit, het is begin jaren tachtig. Alexander is zelf tot vrijheid gekomen bij zijn leermeester Nisargadatta Maharaj in India, en hij is kort geleden begonnen uitdrukking te geven aan zijn ontwaakte realisatie.
Onverzadigbaar drinkt ze het onderricht. Ze zegt niets, ze vraagt niets, ze onthoudt niets. Ze neemt alleen maar op, week na week, maand na maand, jaar na jaar. Ze laat zich vallen in zijn liefdevolle verstillende aanwezigheid. De woorden die Alexander spreekt hebben een trans- formerend vermogen en dankbaar is zij gewaar van genadevolle openbaringen in het diepst van haar zijn. Na enkele ontmoetingen zegt hij haar: “Dit is wat jij ook gaat doen, of je het wil of niet, of je het leuk vindt of niet, het gaat toch gebeuren”. Ze antwoordt: “Ja, dat weet ik”, en zit vervolgens nog tien jaar zwijgend aan zijn voeten.
Ze maakt vele reizen naar India en ontmoet guru’s van uiteenlopende tradities. De laatste jaren van haar innerlijke reis is Poonjaji haar leraar, en daarna ShantiMayi. Geleidelijk geeft zij alle besef van een afgescheiden ‘ik’ op, en geeft haar hart, haar denkbeelden en haar leven terug aan de totaliteit van het bestaan.
Na haar ontwaken draagt ook ShantiMayi haar op om onderricht te geven en ‘het licht over de wereld te verspreiden’. Wanneer ze uiteindelijk gereed is om haar taak op zich te nemen, voegt ze zich in de eeuwenoude lijn van overdracht om als spirituele gids een ieder te inspireren die verlangt tot innerlijke bevrijding te komen. Zij geeft al vele jaren wereldwijd satsang en retraites. In Frankrijk heeft zij haar ‘Centre of Awakening and natural living’, waar zij het grootste deel van het jaar doorbrengt en satsang geeft.
Prajnaparamita, wat is eigenlijk een spiritueel leraar?
Een spirituele leraar is een gids voor iedereen die verlangt naar innerlijke bevrijding. Het onderricht verwijst naar het levende mysterie dat in een ieder sluimert. Hier – in het hart van het leven – rust alles volkomen in zichzelf. Er hoeft niets begrepen, gedaan of opgelost te worden. Het is de toewijding aan waarheid die het mysterie tot ontwaken brengt, waarmee je overspoeld wordt door bevrijdende vrede en onvoorwaardelijke liefde.
Deze niet op kennis of overtuigingen gebaseerde transmissie is nog steeds vrij onbekend in onze cultuur, zo gewend als we zijn om het leven te analyseren en te begrijpen. En juist hierdoor ontglipt je de volheid van het leven, waar liefde regeert en waar vrede je thuis is. Je ware thuis is te vinden in de directe ervaring, zonder tussenkomst van ideeën en definities. Hier wijkt het weten voor waarheid en verliest iedere logica en iedere mening haar belang.
De dialoog, waarin alle grote vragen van het leven aan bod komen, speelt een belangrijke rol in het non-dualistisch onderricht. Het vraagt een grote ontvankelijkheid, waarbij het ware verstaan niet in begrip te vatten is. Door de prikkeling, spiegeling en intensiteit van deze gesprekken word je uitgenodigd zelf op onderzoek te gaan en je mee te laten voeren naar de bevrijdende realisatie dat de zoeker zelf het innig gezochte is.
Wat zou je als spiritueel leraar tegen een zoeker willen zeggen die dit pad op wil gaan?
Ik zou zo iemand het volgende ter overweging willen geven: ‘Wil ik mijn leven tot volle ontplooiing brengen? Wil ik stevig met beide benen in het leven staan en de volledige verantwoordelijkheid nemen? Wil ik oordelen achter mij laten, wil ik klagen achter mij laten, en excuses? Wil ik mij niet langer vernauwen in welk idee dan ook? Wil ik waarachtige vrijheid, wil ik liefde leven? En wil ik dit alles meer dan wat dan ook in mijn leven?’ Ik denk dat je dat besluit een keer moet nemen en daar nooit meer van af moet wijken. De kracht van het besluit en de inspiratie van je spiritueel leraar zullen je door welke situatie dan ook heen trekken. Wees geduldig en geef nooit op.
Is de hulp van een spiritueel leraar daarbij onontbeerlijk?
Wat mij betreft is het een groot voorrecht is om in verbinding te staan met een spiritueel leraar. De leraar wijst je de weg, verlicht je pad en maakt je attent op de valkuilen. Er wordt onvoorwaardelijk van je gehouden, je wordt bekrachtigd en geïnspireerd. Wat een groots geschenk.
Er zijn natuurlijk altijd voorbeelden bij wie geen sprake is van een levende leermeester: Ramana Maharshi*, Ananda Mayi Ma*. Maar voor de meesten van ons…
Hoe vind je een spiritueel leraar of guru?
Eeuwenlang was het intense verlangen naar bevrijding de magneet die je op vaak mysterieuze wijze in contact bracht met je guru. In dit gepassioneerde vertrouwenvolle samenzijn werd je hart geopend en vrijheid geopenbaard.
Tegenwoordig kun je via internet guru’s googelen en vergelijken. Spiritualiteit is nogal eens consumptie geworden en men blijft daarbij graag binnen de grenzen van persoonlijk comfort.
Hoe kun je een spiritueel leraar, een guru toelaten?
Laat vertrouwen toe, laat angst toe, laat overgave toe, laat alles toe. Luister naar het onderricht, luister naar je hart, zonder ook maar iets te interpreteren. Het ware weten is onmiddellijk. Het heeft geen geheugen en het heeft geen hulp van interpretatie nodig. Nu, nieuw, ieder moment nieuw.
Weet een spiritueel leraar alle antwoorden?
Een Guru weet eigenlijk niets, laat staan alle antwoorden. De leerling denkt vaak dat het om de antwoorden gaat en verzamelt antwoorden. Het is aan de leraar om deze verzameling telkens weer onklaar te maken, de leerling verleidend het weidse ruim van niets te betreden.
Hoe bepaal je of een spiritueel leraar bij je past?
Vraag je af of er na een periode satsang helderheid komt, ruimte en inzicht. Laat niet langer ‘leuk en niet-leuk’ je koers bepalen, maar louter je verlangen naar vrijheid en je liefde voor waarheid. Deze passie zal je door alles heen loodsen. Want in iedere sadhana* ontmoet je de roos én het zwaard: de liefde, en de schijnbare genadeloosheid van onmiddellijkheid. Maar in iedere uitdaging is een parel van wijsheid te vinden. Wees dankbaar voor de prachtige realisaties en ervaringen en wees altijd bereid om je onderscheidingsvermogen te scherpen. Het leven zal je steeds weer testen. Hoe wendbaar ben je, hoe transparant ben je, hoe onvoorwaardelijk is je liefde, hoe groot je compassie?
Is er verschil tussen mannen en vrouwen op dit pad?
Ik zie geen mannen of vrouwen. Ik zie het hart, daar ontmoeten we elkaar. Ieder mens is volkomen uniek, er zijn net zoveel paden als mensen die op weg zijn.
Vrouwelijke en mannelijke kwaliteiten worden in iedereen wakker geroepen. Een helder hoofd dient het hart te verwarmen en een warm hart dient het hoofd tot helderheid te brengen. Er is geen jnani* zonder innerlijke bhakta* en in iedere bhakta komt de jnani tot ontwaken. Wijsheid en liefde zijn één. Ontwaken is immers totaal.
Is het niet heel ouderwets om je met een spiritueel leraar te verbinden?
Tegenwoordig beweren veel mensen dat de leiding van een guru niet langer noodzakelijk is. Maar waarom zou je de liefderijke en tegelijk confronterende begeleiding van een meester uit de weg gaan? Waarom zou je niet willen kijken in deze lege spiegel? Wanneer je de guru ontvangt en vertrouwt word je meegenomen en met zachte, ferme hand geleid langs de kliffen van angst, verwarring en geconceptualiseerd onderricht. Zonder guru is het leven je leermeester, dan gaat het er meestal wat harder aan toe. Kun je zelf je manoeuvres zien die je maakt om maar niet aangeraakt te worden? Wil je niet gestoord worden in je comfortabele gewoontes? Kun je zelf je blinde vlekken zien? Het is zeker waar dat je veel kunt ontdekken door boeken te lezen, te reflecteren en te mediteren, maar het waarachtige ontwaken is zo subtiel en zo totaal. Is er voldoende urgentie in jou om de reis tot voleinding te brengen en niets meer te hoeven beschermen?
De hele reis is enkel een aanloop tot het nemen van de laatste stap. Pas de allerlaatste stap brengt je thuis. En deze laatste wordt zelden gezet.
in deze laatste stap
in verstild alleen-zijn
wordt in een tijdloos moment
alle weten, elk inzicht
en elk besef van ik gewist
en word je overspoeld door vrede
voor altijd.
Hoe immens dankbaar was ik voor de liefdevolle leiding van een meester aan mijn zijde, uiteindelijk uitmondend in het overgeven van mijn leven aan het koninkrijk van Liefde, aan het mysterie van niet-weten.
Is de verbinding met een spiritueel leraar een stille weg?
Ten diepste, ja. Maar het vraagt nogal wat vertrouwen en openheid om het al doordringende stille onderricht te kunnen ontvangen. De zegen van het stille onderricht ligt verborgen, bijvoorbeeld in heldere dromen. Het is ook verborgen in de gebaren, de aanraking, in louter de aanwezigheid van de meester.
De weg die men gaat is de weg van het verfijnen van het vermogen om te ontvangen. Je opent je zodat je het vol-ledige leven kan ontvangen. Waarin je alles ervaart, je nergens meer iets tussen zet en je nergens meer tegen verzet.
Hebben wij plaatsen van stilte, zoals ashrams, nodig voor zelfrealisatie?
Zelfrealisatie kent geen voorwaarden. Hoezeer heb ik verlangd naar stilte, hoezeer heb ik verlangd naar het leven in een ashram of een klooster. Hoe meende ik dat ik dat nodig had voor mijn ontwaken. Ik wilde niets anders dan stilte, niets anders dan voor altijd in stilte samenzijn met mijn meester. Ik heb het nooit gekregen. Overal waar we samen waren – zelfs op de ashram – was er lawaai, waren er verbouwingen, herrie van machines, muziek en gepraat. Dit intense verlangen naar stilte is nooit vervuld, maar uiteindelijk loste dit eenvoudig op. Er kwam een weldadige rust in het besef van altijd aanwezige volkomenheid.
het is niet de vervulling van verlangens
die bevrijdt
het is de realisatie
dat vrijheid vrij van verlangen is.
Ik woon in de stad en daar is het nooit stil.
Werkelijke stilte doordrenkt alle geluid. Werkelijke stilte is nergens niet en kan zelfs in de loopgraven gevonden worden, temidden van strijd. En toch… plekken van stilte kunnen je zo diep voeden, zoals de natuur, een kerk, een tempel of meditatie.
Laad je op daar waar stilte is. Rust en drink van stilte. Zo geef je jezelf keer op keer de her-innering van je ware natuur: de ultieme plek van stilte – het ondeelbare zelf dat je bent.
Ik ervaar wel vaak een grote stilte.
Je hoort de stem van waarheid. Laat dit een wegwijzer en aanmoediging zijn. Maar besef dat alles wat je ervaart een beweging is, een proces. Jij bent niet wat je ervaart. Jij bent de onervaarbare stille constante.
*Ramana Maharshi: Heel bekende en gerespecteerde guru, leermeester. Hij leefde het grootste deel van zijn leven aan de voet van de heilige berg Arunachala in Zuid India, eerste helft van de 20e eeuw.
*Ananda Mayi Ma: Zeer gerespecteerde mystica in India uit de 20e eeuw. Ze werd in haar tijd gezien als de belichaming van spirituele vervoering. Haar naam betekent: van gelukzaligheid doordrongen moeder.
*Sadhana: Spirituele methode of oefening; het toepassen van de suggesties van de spiritueel leraar.
*Jnani: De ontwaakte; diegene die zijn of haar leven wijdt aan bevrijding via de weg van het onderscheidend vermogen: wat is waar, wat is niet waar.
*Bhakta: De ontwaakte; diegene die zijn of haar leven wijdt aan bevrijding via de weg van het hart: liefde en overgave.